Halk arasında
delik korkusu olarak da anılan
tripofobi, çok az sayıda kişide görülen ama sahip olan kişilerin hayatını etkileyen bir psikolojik rahatsızlıktır. Kişinin yuvarlak, delik ve çıkıntılardan rahatsız olması, korkması hali olarak tanımlanan tripofobi...
Karanlıktan, yılandan, saldırgan başıboş köpekten korkmak yaygın ve kabul edilir korkulardır. Peki ya delikler? Evet bildiğimiz delik, yuvarlak şekil, çıkıntı ve tümsek. Yahu bunlardan korkulur mu demeyin tıpta bir adı bile var, tripofobi. Tripofobi sahibi insanlar büyük ya da küçük deliklerlerden, yan yana dizili tümseklerden ve benzeri çıkıntılardan rahatsız olurlar.
Tripofobi öyle çok sık görülen bir korku olmadığı için ilk kez duyuyorsanız pek gerçekçi gelmeyebilir ancak nadir de olsa az sayıda kişi gerçekten de bu tür bir korkuyla yaşamaya çalışıyor ve düşündüğümüzden çok daha zor bir hayat sürüyorlar.
Tripofobi nedir?
Delik korkusu ya da delikli cisim korkusu olarak dilimize çevirebileceğimiz tripofobi, Yunanca delik anlamına gelen tripa ve korku anlamına gelen phobos kelimelerinin birleştirilmesiyle türetilmiş bir psikolojik rahatsızlıktır. Adından da anlaşılacağı üzere tripofobi sahibi kişiler deliklerden, oyuklardan, yuvarlak şekillerden, çatlaklardan ve çıkıntılı tümseklerden iğrenip rahatsız olur ve hatta korkarlar.
Bir narı elinize alıp ikiye yardığınızı düşünün, bir ponza taşını gözünüzün önüne getirin ya da yakın çekim cilt gözeneklerini hatırlayın; işte tripofobi sahibi bir kişide tüm bunlar iğrendirici, rahatsız edici ve hatta korku uyandırıcı hislere neden olur. Bu his bazen biyolojik bir belirti olarak da kendini gösterebilir.
Tripofobi neden olur?
Şöyle geçmişe, epey geçmişe gidelim ve ilkel atalarımızı düşünelim. Ormanın ortasında bir başına yemek arayan insan, zehirli yılanları ve zehirli bitkileri üzerindeki parlak beneklerden tanırdı. İşte tripofobi tam da insanın bu şekilde korkmak üzere evrimleşmesinin bir sonucu olarak günümüze kadar geldi.
Bu noktada uzmanların farklı görüşleri var. Tripofobi sahibi kişileri rahatsız edenin yalnızca benek benzeri çatlak ya da delikler değil, aynı zamanda bu şekillerin sahip olduğu yüksek kontrastlı renkler olduğu düşünülüyor. Sonuçta doğadaki zehirli bitki ve hayvanların büyük bir bölümü bu tür renklere sahiptir.
Kişilerin tripofobi sahibi olması, çocuklukta yaşanmış bir travmanın da sonucu olabilir. Eğer kişi çocuk yaşta bir yılan tarafından ısırıldıysa ya da arı tarafından sokulduysa onun için o yara delikleri ile acı arasında direkt bir bağlantı kuruluyor ve yaş ilerlese bile çocuk yaşta öğrenilmiş bu bağ kolay kolay kopmuyor.
Tripofobi belirtileri nelerdir?
İğrenme
Rahatsızlık hissi
Terleme
Kaşıntı
Çarpıntı
Titreme
Mide bulantısı
Baş dönmesi
Nefes darlığı
Tüylerin diken diken olması
Göz kararması
Görüntüden uzaklaşıp kaçma hissi
Eğer bir delik, çatlak, yuvarlak cisim, tümsek, çıkıntı ve bunların tekrarlayan örneklerinden birini gördüğünüz zaman yukarıdaki belirtilerden birini ya da birkaçını hissediyorsanız tripofobi sahibi olma ihtimaliniz bir hayli yüksek. Bu belirtiler bazen çok hafif, bazense çok yoğun şekilde görülebilir.
Bazı nesneler tetikleyici olabilir:
Simit
Tahıllı hamur işi ürünler
Delikli peynirler
Çilek
Böğürtlen
Ahududu
Bal peteği
Ayçiçeği
Tohumlar
Bazı böcekler
Yılan
Kertenkele
Kurbağa
Mercan
Bazı ayakkabı tabanları
Karanlıkta parlayan noktalar
Sünger
Köpük görünümü
Cilt yaraları
Cilt döküntüleri
Çakıl taşı döşenmiş yollar
Bu tür örnekleri çoğaltmak mümkün. İçinde delik, çatlak, tümsek, çıkıntı olan ve tekrar eden tüm nesneleri önemli tetikleyiciler olarak düşünebilirsiniz. Elbette tüm bu tetikleyiciler büyük oranda belirtilere neden olmayabilir. Kişi bazen sadece ufak bir rahatsızlık hissi ile bu tetikleyiciden uzaklaşabilir.
Tripofobi, teşhisi kolay konulan bir rahatsızlık:
Tripofobi belki uzun yıllardır insanların uğraştığı bir psikolojik rahatsızlık olsa da tanımlanması son birkaç yılda oldu. Yapılan çalışmalarda tripofobi tanısı konulan hastaların sayısı oldukça az olsa bile bazı uzmanlara göre insanların yüzde 17’si farklı belirti yoğunluklarında da olsa bu korkuyu taşıyor.
Neyse ki artık resmen tanımlanmış bir korku türü olduğu için teşhisinin konması da daha kolay hale geldi. Uzman bir psikoloğa giderek tetikleyicilerinizi ve tetikleyiciler sonrası yaşadığınız belirtileri net bir şekilde anlatırsanız uygun bir teşhis konacaktır. Tabii her delikten korkan da tripofobi sahibi olacak değil. Görüşme sonunda buna uzman karar verecektir.
Kurtulmak mümkün mü, tripofobi nasıl tedavi edilir?
Merak etmeyin, tripofobi çözümsüz bir dert değil. Genel olarak majör depresyon ve anksiyete bozukluklarla birlikte görülür. Tedavi yöntemi ise tamamen kişiye özel olarak planlanır. İlk hedeflenen, belirtilerin yoğunluğunu azaltmaktır. Kısa süreli ve uzun süreli planlara göre süreç içerisinde farklı tedavi yöntemleri denenebilir.
Tedavi sonunda istenilen, tripofobi sahibi kişinin tetikleyicileri gördüğü zaman yüzleşmekten kaçınmamasıdır. Kişi, tedavi sonunda daha önce onda korku, rahatsızlık, iğrenme duygusu uyandıran nesnelerle herhangi bir güvenlik korkusu olmadan yüzleşmelidir. Bilişsel davranışçı terapi yöntemleri, tripofobi için en sık kullanılan yöntemdir ama dediğimiz gibi, tedavi kişiye özel olarak planlanır.
Ne zaman bir uzmana danışmak gerekir?
Hepimiz zaman zaman bazı korkular yaşarız, hatta bu korku sürekli hale gelebilir. Öncelikle korkularımızı ve nedenlerini kendimiz tespit etmeye çalışarak nasıl düzelteceğimiz üzerine kafa yormalıyız. Baktık olmuyor, korkular sürüyor ve hatta hayat kalitemizi etkileyecek hale geliyor; işte o noktada uzman bir psikologdan yardım almak gerekiyor.
