Yarpuz ya da filiskin (Mentha pulegium) Ballıbabagillerden, çiçekleri birbirinden ayrı halka durumunda, nane türünden, kısa saplı, az veya çok tüylü, güzel kokulu bir bitkidir.
Etimolojisi
Yarpuz, Eski Türkçe kökenli bir kelime olup Divânu Lügati't-Türk'te; yarpuz (يربز) güzel kokulu bir ot, kır nanesi, Majoran şeklinde tanımlanmıştır.
Filiskin adı ise Yunanca φλισκούνι (fliskoúni) kelimesinden gelmektedir.
Özellikleri
Yarpuz, Ballıbabagiller (Labiatae) familyasından, 10 ile 50 santim yükseklikte, taç yaprakları leylak renginde, keskin kokulu, meyveleri fındıksı tipte, çok yıllık, otsu, sürünücü ya da dik gövdeli bitkidir. Çiçek ve yaprakları bitkinin gövdesinde belli aralıklarla sıralanır.
Yaprakları
Yaprakları kısa saplı 0,8 ile 3 santim uzun ve 0,3 ile 1 santim eninde, leylak renginde oval ve hafif eliptikdir.
Çiçekleri
Leylak rengi-pembe taçyapraklı çiçekler Temmuz ile Eylül aylarında toplu halde yaprakların koltuklarından çıkar. 10-30 çiçekli, çiçek sapı 2–3 mm ve çanakyaprağı borumsu 2,5 ile 3 mm uzunluğundadır.
Yaşam alanı
Yarpuz, nemli çayırlarda, nehir, dere ve göl kıyılarında yetişir. Besin değeri yüksek, kireçi az, humus, daha çok kumlu balçık toprakları sever.
Mutfakta ve tıpta kullanımı
Yarpuz, Yunanlar ve Romalılar tarafından yaygın bir bitki olarak yemeklerinde kullanılmıştır. Ayrıca eski Yunanlar şaraplarını sık sık yarpuz ile tatlandırmışlardır. Yöresel mutfakta, taze ya da kurutulmuş olarak çorbalara, yemeklere ve salatalara eklenir.
Tarih boyunca, bayılma, gaz, safra, gut ve hepatit (muhtemelen, hepatit A) hastalıkları tedavisi için ve temizleyici ilaç olarak kullanılmıştır. Yarpuz, çayı infüzyon yapılan bitki olarak da kullanılır.
