Olympos'lular (12 Büyük Tanrı)

Olympos'ta oturan 12 büyük tanrı ve tanrıçanın Grekçe ve Latince adları, temsil ettikleri doğal güçler, simgeleri ve başlıca özellikleri asağıda özetlenmektedir:



1- Zeus (Jupiter): Baştanrı; yerin ve göğün buyurucusu, şimşek savuran, bulut devşiren, gökleri gürleten tanrıdır. Elinde şimşek demeti ya da kartal bulunur; Karya'daki simgesi Labyrs denilen çift ağızlı baltadır. Karısının kıskançlıklarından çekindiği için, çeşitli kılıklara girerek, güzel kadınlarla sevişir. Olympia'daki tapınağında bulunan, Phidias'ın yapıtı olan Zeus heykeli, dünyanın yedi harikasından birisi sayılır. Bergama'daki Zeus Sunağı'da, Hellenistik Çağın başyapıtı olarak kabul edilir.

2- Hera (Junon): Zeus'un kızkardeşi ve karısıdır. Evlilik tanrıçasıdır. Simgesi tavus kuşudur. Kollarının güzelliği ile ünlüdür; Kabartma heykel ve resimlerde kolunun açık ve güzel olarak gösterilişi, onu tanıtan nitelikerdendir. Her adına kurulmuş en güzel tapınaklardan birisi Pergamon (Bergama) akropolünde idi.

3- Athena (Minerva): Zeka, hikmet, bazen de savaş tanrıçası olarak karşımıza çıkar. Simgeleri kalkan ve zeytin dalıdır. Söylenceye göre bir gün baştanrı Zeus'un başı ağrımış. Oğlu ve demirciler tanrısı Hephaistos'a buyurmuş:
"Hadi oğlum, en büyük varyozunu, olanca gücünle başıma indir!"
Hephaistos yapmış söyleneni ve Zeus'un yarılan başından, elinde kalkanı ve kılıcı ile Athena fırlayıp çıkmış. Bilimin, küçük el sanatlarının akropollerin koruyucusu sayılan Athena'nın en ünlü tapınakları Bergama ve Atina akropollerinde idi.
Atina kenti adını, bu tanrıçadan alır. Derler ki ; bu kent ve insanlık için en değerli armağanı getirenin adının, kente verileceği açıklanmış. Athena, Anadolu'dan, Ayvalık kıyılarından bir zeytin fidanın götürüp sunmuş ve kente O'nun adı verilmiş...


4- Apollon (Phobios): Işık , güzel sanatlar ve güneş tanrısı Apollon, Zeus'un Leto'dan olma oğlu, Artemis'in ikiz kardeşidir. Simgeleri yay, lir ve defnedir. En ünlü ek adı "Lykegenes"ten de anlaşılacağı gibi Anandolulu, Lykia'lı (Likya'lı) dır. Lykia "ışık ülkesi", Lykegenes de "ışık ülkeli", "ışık saçan" demektir. Apollon geçmişten ve gelecekten haber verir (çünkü güneşten hiçbirşey saklanamaz) . Mousa (muse)lar denilen 9 sanat perisinden oluşan koroyu yönetir. En ünlü tapınakları, Didyma (Didim), Klaros (İzmir, Değirmendere ilerisinde Ahmetbeyli), Patara (Kaş'ın Ovegelmiş köyü yakını), Gryneum (Aliağa kuzeyinde, Yenişakran köyü) ve Yunanistan'da Delphoi'de idi.

5- Artemis (Diana): Zeus ile Leto'nun kızı, Apollon'un ikiz kardeşi olan Artemis, ay, av ve iffet tanrıçasıdır. Hem bakiredir, hem de ana, hem de doğum yapan kadınların yardımcısı. Eşdeyişle, üçlek bir tanrıçadır. Simgeleri geyik ve aydır. Adına, dünyanın yedi harikasınınn birincisi olan ünlü tapınağın kurulduğu Efes'te Ana Tanrıça olarak saygı görmüştür. En güzel heykelleri, Efes Arkeoloji müzesindedir. Artemis, Efes'te Anadolu'nun ana tanrıçası Kybele'ni yerini almış; Bereket tanrıçası olmuştur. Efes Arkeoloji Müzesi'ndeki Kolosal Artemis ve Güzel Artemis heykellerinde birçok göğüs görülür. Bu göğüsler nedeniyle tanrıça, "Artemis Polymastos" (Çok memeli Artemis) diye anılır. Tacındaki kapı sapartması, Tanrıça'nın aynı zamanda kentin koruyucusu olduğunu gösterir.
Artemis hem anadır, hem de bakire. Bu nedenle erkeklerden kaçar. Günlerden bir gün çobann Aktaion, Tanrıça'yı çıplakken görür. Buna içerleyen Artemis, çobanı geyiğe çevirir ve onu kendi kendi köpekleri parçalar. Diğer bir hikayede ise adı Selene'dir ( Selene ile Endimiyon ) . Karanlık gecelerde "Hekate" diye adlandırılan Artemis'in Anadolu'daki başlıca tapınakları Efes, Perge, Sardes ve Meandros Magnesiası'nda idi.

6- Hermes (Mercure): Haberci tanrı, tacirlerin ve hırsızların tanrısıdır. Simgeleri kanat ve Apollon'un armağanı olan Kerykeion denilen yılanlı altın değnektir. Doğar doğmaz konuşmaya başlayan Hermes, iyi konuşmayı da temsil eder. Özellikle Zeus'un ulağıdır. Efes Küretler Caddesi'nde, Hermes'i, kurban götürürken gösteren kabartmalı bir kaide vardır. Fenike'liler, ticarette en güçlü rakipleri olan Erytrai'lilerle, Khios'luları birbirine düşürmek için, Hermes'in şat üzerine yerleştirdikleri altın kaplama bir heykelini denize bırakmışlar. İki kentin insanları kayıklara atlayıp, heykelin başına varmışlar. Çocukların bayrak kapmaca oyununda olduğu gibi, iki kentin temsilcileri, heykeli kendi taraflarına çekmek istemişler. İki yanda başarılı olamamış. Erytrai'liler heykeli halatlarla kıyıya çekmek istemişler, ama kentteki bütün halatları uc uca ekledikleri halde kıyıya ulaştıramamışlar. Bunun üzerine Erytrai'li bir bilge kentteki kadınların saçlarından halat örülmesini teklif etmiş. Öneri yerine getirilmiş ve Hermes'in paha biçilmez heykeli Erytrai'ye çekilerek tapınağa konulmuş.

7- Hephaistos (Vulcan): Yeraltı ateşini temsil eden Hephaistos, endüstrinin ve emekçilerin tanrısıdır; çirkindir ve topaldır. Simgeleri örs, çekiç ve de demirci kıskacıdır. Zeus ve Hera'nın oğlu olan Hephaistos; dişi insan güzelliğinin eşsiz temsilcisi, Aşk ve Güzellik Tanrıçası Aphrodite'in kocasıdır. Atölyesini bir yanardağın altına kurmuş olan Hephaistos, demircilik sanatının erişilmez yaratılarını ortaya koymuştur. Yaptığı benzersiz yüzükler, bilezikler, yataklar, hem tanrıçalar tarafından paylaşılamaz, hem de onların başına çeşitli işler açar.

8- Hestia (Vesta): Baştanrı Zeus'un kızkardeşi olan Hestia, ocak ve aile erdemleri tanrıçasıdır. Simgesi kutsal ateştir. İlkçağın hemen tüm önemli kentlerinde, kentin yaşadığını gösteren kutsal ateş, O'nun tapınağında yanardı. Bu ateşi koruyanlara Efes'te Küretler, öteki Iyonya kentlerinde Hestia Bakireleri (Roma çağında Vesta bakireleri) denirdi.

9- Ares (Mars): Savaş tanrısı Ares, Zeus ile Hera'nın oğludur. Başlıca simgeleri miğfer ve mızraktır. Kükrediğinde yeri göğü inleten Ares; kabartma ve heykellerinde oku, yayı, mızrağı ve kalkanı ile, yakışıklı bir savaşçı olarak gösterilir. Gün gelir, Aphrodite'in sevgilisi olarak karşımıza çıkar. İlyada'da tanrıların, genellikle "baş belası" diye niteledikleri, körükörüne savaşın temsilcisi Ares, aklın yönettiği savaşın temsilcisi Athena ile hiç geçinemez. Başta babası Zeus olmak üzere, birçok tanrı tarafından "dönek" diye nitelendirilenn Ares'in aşkları da ünlüdür.

10- Aphrodite (Venüs): Aşk ve Güzellik Tanrıçası olan Aphrodite'in simgesi güvercindir. Homeros'a göre, Zeus ile,Okeanos kızı Dione'den, Hesiodos'a göre ise, denizin köpüklü dalgalarından doğmuştur. Hesiodos'un anlattıklarına göre, Uranos, Gaia'dan doğan çocuklarını, doğar doğmaz toprağa soktuğu için, Toprak Ana şişmekte ve sancılarla kıvranmaktadır. Bu yüzden son oğlu Kronos' a bir tırpan verir. Kronos, tırpanla babasının hayalarını kesip denize atar:

"Dalgalı denize atar atmaz onları
Gittiler engine doğru uzun zaman
Ak köpükler çıkıyordu tanrısal organdan;
Bir kız türeyiverdi bu ak köpükten.
Önce kutsal Kythera'ya uğradı bu kız,
Ordan da deninzlerle çevrili Kıbrıs'a gitti.
Orada karaya çıktı güzeller güzeli tanrıça,
Yürüdükçe yeşil çimenler fışkırıyordu
Narin ayaklarının bastığı yerden.
Aphrodite dediler ona tanrılar ve insanlar,
Bir köpükten doğduğu için."

Gerçekten de Grekçe'de Aphros, köpük demektir. Bazı anlatıcılara göre Knidos (Datça) ile Kıbrıs arasında bir istridye kabuğundan doğan Aphrodite'i ak güvercinlerin çektiği bir gök arabası, Tanrılardağı Olympos'a götürür, O da ölümsüzler arasına karışır.
Tanrıların en çirkini sayılan Hephaistos'la evlenen Aphrodite'in en güzel heykeli, Praxiteles'in yaptığı Knidos Aphrodite'idir. Bugün Paris Louvre Müzesi'nde bulunan Melos Aphrodite'i de, tanrıçanın ünlü heykelleri arasındadır. Aydın ilimizin Karacasu ilçesinin Geyre köyü yakınlarındaki Aphrodisias antik kenti, bu tanrıça adına kurulmuştur.

11- Demeter (Ceres=Serez): Toprak, bolluk-bereket tanrıçası olarak saygı gören Demeter'in simgesi buğday demeti ve oraktır. Homeros destanlarında "Güzel saçlı kraliçe", "Güzel örgülü Demeter" diye anılan tanrıça'nı adını "Ge-meter"(toprak ana) diye açıklayanlar vardır. Demeter, Hesiodos'a göre Kronos ile Rhea 'nın kızı, ikinci tanrı kuşağındadır. Demeter ekinleri ve özellikle buğdayı temsil eder. En çok tapıldığı yerler Eluesis, Sicilya, Trakya, ve Peleponessos'tur. En ünlü tapınaklarından birisi Bergama akrolopolündedir. En güzel heykellerinden biri (bronz), Marmaris açıklarında süngercilerin ağına takılarak bulunmuştur. Knidos'ta bulunan mermer Demeter, üzüntüyü en iyi anlatan heykel sayılır.

12- Poseidon (Neptune): Deniz ve hiddet tanrısı olarak bilinen Poseidon'un simgesi üç dişli yabadır. Adının "Deniz'in efendisi" anlamına geldiği sanılmaktadır. Hesiodos' a göre Kronos ile Rhea'nın oğlu; Amphitrite'nin kocasıdır. Ek adı "Yeri sarsan" olann Poseidon, sadece dalgaları kabartıp denizi altüst etmekle kalmaz, denizi çevreleyen toprakları da sarsar. İzmir Agorası'nda kabartması bulunan Poseidon adına Panionion'da (Kuşadası'nın Davutlar köyü yakınında) bir tapınak kurulmuştu