Enflasyon değil deflasyon var
Koronavirüs adında namert bir mikrop, son bir yıl içinde dünya ile birlikte ülkemizdeki insanlara da zorluklar yaşattı ve yaşatıyor. Sadece emeklilerin, memurların, bir işverene bağlı olarak çalışanların değil, kendinin patronu olan küçük-büyük işyeri sahipleri ile esnaf zümresinin de gelirleri düştü. Hastanelerde veya serbest çalışan doktor ve dişçiler, çok günlerini boş geçirdi. Mimarlar proje yapmadan oturdu. Gayrimenkulünü kiraya vermiş mal sahiplerinin kira gelirleri hem nominal hem de reel olarak düştü. Otel, lokanta, pastane, meyhane işletmecileri cepten yedi. Cepteki de bitince borç aldı. Bitmiş inşaatlar ya maliyetinin altına satıldı ya da elde kaldı. Pilotlar kağıttan tayyare uçurdu. Baksanıza, seyahat kısıtlamalarından dolayı trafik kazaları azalmış. Sigorta şirketlerinin hasar tazminatı ödemeleri düşmüş.
FİYAT ARTIŞI, ENFLASYON VE PAHALILIK
Mal ve hizmet fiyatlarının göreceli olarak değişmesi “fiyat mekanizması”nın çalıştığını gösterir. Bu iyi bir şeydir. Böylece arz, talebe eşitlenir. Ancak nispi farklar olmakla birlikte fiyatların genel düzeyi artıyorsa, enflasyon var demektir. Bu iyi bir şey değildir. Ancak ne nispi fiyat artışları ne de enflasyon “pahalılık” demek değildir. Pahalılık, aile gelirlerinin enflasyon kadar artmaması halidir. Eğer genel olarak pahalılık varsa bunun sebebi kişi başına “harcanabilir milli gelirin” düşmüş olmasıdır. Türkiye'de durum budur. Bu durumda bile, geliri enflasyondan hızlı artan aileler için hayat ucuzlamıştır. Herkesin aynı gemide olması, herkesin aynı konfora sahip olduğu anlamına gelmez. Bazılarımız geniş yataklı, özel banyolu balkonlu kamaralarda, bazılarımız deniz görmez ranzalı koğuşlarda seyahat ediyor olabiliriz. Gemi batmadığı sürece ki; ekonomiler, gemi gibi batmaz, “aynı gemideyiz” demek pek de anlamlı değildir.
TL İLE ENFLASYON, DOLARLA DEFLASYON
Türkiye çift para birimli bir ülkedir. Mesela orta ve yüksek gelirli ailelerin parasal tasarruflarının çoğu, döviz veya altına bağlanmıştır. Bu ülkede sadece serveti değil geliri de döviz olan çok aile vardır. Bir süredir enflasyon “yani fiyatlar genel seviyesi” artıyor. Ama devalüasyon, enflasyonun önünde gidiyor. Bu da aileler arasında “pahalılık” algılamasında ciddi farklılık yaratmıştır. Bırakın “dolarcıların” enflasyonu pahalılık diye hissetmesini tam tersine, onlar için Türkiye'de hayat ucuzlamıştır. Türkiye İstatistik Kurumu topladığı fiyatları dolara çevirip “dolarlı TÜFE” endeksi hazırlasa, ülkemizde enflasyon değil, deflasyon olduğu görülecektir. Bu husus, yükselen enflasyona rağmen, ev cihazları ve eşyaları sektöründe hem dış hem de iç talebin niçin canlılığını koruduğunu göstermektedir. Daha da önemlisi gıda ve ihtiyaç maddesi üretenler de maliyet artışlarının üstünde fiyat zammı yapmalarına rağmen, alım gücü yüksek dolarcı-altıncı müşteriler sayesinde satış kaybı yaşamamaktalar.
Ege Cansen
