Güzel kokulu güzel çiçekler açan bir bahçe sarmaşığı olduğu için genelde süs bitkisi kabul edilen ağaç bamyasının meyveleri kızartma ve dolma gibi şekillerde pişirilerek yenir. Çok lezzetli olduğundan dolayı sırf yemeklik amaçla yetiştirenler de var.
Apocynaceae familyasından Araujia sericifera Güney Amerika (Paraguay, Uruguay ve çevreleri, daha doğuda Güney Atlantik kıyılarına kadar) subtropikal iklim kuşağı kökenli sarılıcı-tırmanıcı bir bitkidir. Anavatanında dağ, bayır, ova, vadi, orman kenarları, kayalıklar hatta deniz kenarı kumluklar her yerde yetişir. Bildiğimiz bamya ile herhangi bir akrabalığı yoktur.
Dalları kırıldığında, yaprakları koparıldığında çıkan beyaz öz suyu zehirlidir. Hassas ciltleri fena halde tahriş etme özelliğine sahiptir.
Araujia sericifera türüne bizde ağaç bamyası denmesi yaygınlaşmış. Diğer ülkelerde güve sarmaşığı, güve avcısı gibi yerel adları var. Bilimsel adı bazı yerlerde Araujia hortorum şeklinde karşımıza çıkar.
Özellikleri
Ağaç bamyasının sarmaşık dalları 4m-6m kadar rahat uzayabilir. Sulak yerlerde 12 metreyi bulurlar. Yaprakları iri, etli ve sukulent özelliklidir. Kışın don olaylarının çok hafif geçtiği yerlerde tüm yıl yapraklıdır.
Çiçeklenme yaz aylarında (duruma göre ilkbahar ortasından sonbahar başına kadar) bolca ve süreklidir. Çiçekleri güzel kokar. Tohumdan yeni gelişen ağaç bamyası fideleri ilkbaharda hızlı bir gelişim gösterirse yaz sonuna doğru çiçek açabilir.
Yoksa çiçeklenmesi sonraki yıla kalır. Güve benzeri kelebekler ağaç bamyasının çiçeklerinden nektar emmeye bayılır. Ama nektar emme organları çiçekte bulunan uzantılara takılır ve kelebekler çoğu zaman kendisini kurtaramaz. Böylece çiçek onları bir süre tutar, sonra bırakır. Bazen bu süre çok fazla uzun sürer ve kelebekler ölür.
Meyveleri kartlaşmadan önce pişirilerek yenebilir. Yağda kızartması olur. Dolma yapılabilir. Dolması çok lezzetlidir. Meyveler cevizden az iri olunca hemen toplanmalıdır. Daha fazla büyümesini beklerseniz hemen kartlaşır ve lezzetinden bir şey kaybetmese de sert ip gibi, kılçık gibi olan lifleri yüzünden o yemeği yiyemezsiniz. Meyveleri iyice olgunlaşıp kurumaya başlayınca kendiliğinden açılır. İçinde bulunan tepeleri paraşüt gibi tüylerle kaplı tohumlar rüzgarın yardımıyla çevreye uçuşurlar.
İklim uyumu
Ağaç bamyası Araujia sericifera şiddetli yaz sıcaklarına, uzun süre direkt güneşe tam uyumludur. Don olayları çok hafif olan yerlerde/yıllarda kışın yapraklarını dökmez. -5C dereceye kadar olan soğuklarda yaprakları kısmen ya da tamamıyla dökülür. -10C dereceye kadar kış soğuklarına tüm toprak dışı kısımlarını kaybederek dayanır. İlkbaharda köklerden tekrar filizlenir ve birkaç ayda epeyce uzamış olarak çiçeklenmeye başlar. Tüm kıyı kesimlerimizde yetiştirilebilir.
Yetiştirilmesi Bakımı
Ağaç bamyası Araujia sericifera yetiştirmede tam gün güneşli ve yarım gün güneşli yerler, ağaç altı hafif gölge yerler uygundur. Koyu gölge sevmez.
Toprak seçmez. Taşlı çörçöplü verimsiz topraklarda ağaç bamyası daha sakin, daha güzel gelişir. Verimli topraklarda susuz kalmazsa çok fena azgınca gelişip can sıkıcı bir şekilde yeni yeni sürgün dallar uzatır durur. Bir bakıma denebilir ki Ağaç bamyası Araujia sericifera son derece uyumlu, gamsız, neşeli bir bahçe bitkisidir. Ara sıra sulanmaktan başka bir şey istemez.
Balkon ve teraslarda saksıda yetiştirmek isterseniz arazi toprağı + torf toprak yarı yarıya karıştırıp harmanlayın. Bunda güzelce büyür. Gübre istemez. Saksı büyüklüğü en az 25cm x 25cm ebatlarında olmalıdır. Yazın sık sık, serin aylarda toprak üst yüzeyi farkedilir derece kuruduğunda, kışın ise toprak tamamıyla kurudukça sulayın.
Çoğaltılması
Araujia sericifera (ağaç bamyası) tohumları 20C derece civarlarında az sıcak-hafif serin zamanlarda (İstanbul- nisan ikinci yarısı gibi) 2-4 haftada çimlenir. Daha soğuk ve daha sıcak zamanlarda çimlenme gecikebilir veya mümkün olmayabilir.
Çelikle üretim yaz sonunda, aynı yıl gelişip iyice olgunlaşmış dallarından yapılmalıdır.
Problemleri
Aslında ağaç bamyasının kendisi başlı başına bir problemdir. Çok bitlenir. Üzeri bitlerle ve karıncalarla dolar. Buna rağmen canavar gibi her yere sürgünlerini uzatır. Akdeniz bölgesi denize yakın düşük rakım yerlerde sulak bahçelerde çok fena halde istilacı olur. Meyvelerini tohumları çevreye uçuşur hale gelmeden önce imha etmeniz gerekir.
Apocynaceae familyasından Araujia sericifera Güney Amerika (Paraguay, Uruguay ve çevreleri, daha doğuda Güney Atlantik kıyılarına kadar) subtropikal iklim kuşağı kökenli sarılıcı-tırmanıcı bir bitkidir. Anavatanında dağ, bayır, ova, vadi, orman kenarları, kayalıklar hatta deniz kenarı kumluklar her yerde yetişir. Bildiğimiz bamya ile herhangi bir akrabalığı yoktur.
Dalları kırıldığında, yaprakları koparıldığında çıkan beyaz öz suyu zehirlidir. Hassas ciltleri fena halde tahriş etme özelliğine sahiptir.
Araujia sericifera türüne bizde ağaç bamyası denmesi yaygınlaşmış. Diğer ülkelerde güve sarmaşığı, güve avcısı gibi yerel adları var. Bilimsel adı bazı yerlerde Araujia hortorum şeklinde karşımıza çıkar.
Özellikleri
Ağaç bamyasının sarmaşık dalları 4m-6m kadar rahat uzayabilir. Sulak yerlerde 12 metreyi bulurlar. Yaprakları iri, etli ve sukulent özelliklidir. Kışın don olaylarının çok hafif geçtiği yerlerde tüm yıl yapraklıdır.
Çiçeklenme yaz aylarında (duruma göre ilkbahar ortasından sonbahar başına kadar) bolca ve süreklidir. Çiçekleri güzel kokar. Tohumdan yeni gelişen ağaç bamyası fideleri ilkbaharda hızlı bir gelişim gösterirse yaz sonuna doğru çiçek açabilir.
Yoksa çiçeklenmesi sonraki yıla kalır. Güve benzeri kelebekler ağaç bamyasının çiçeklerinden nektar emmeye bayılır. Ama nektar emme organları çiçekte bulunan uzantılara takılır ve kelebekler çoğu zaman kendisini kurtaramaz. Böylece çiçek onları bir süre tutar, sonra bırakır. Bazen bu süre çok fazla uzun sürer ve kelebekler ölür.
Meyveleri kartlaşmadan önce pişirilerek yenebilir. Yağda kızartması olur. Dolma yapılabilir. Dolması çok lezzetlidir. Meyveler cevizden az iri olunca hemen toplanmalıdır. Daha fazla büyümesini beklerseniz hemen kartlaşır ve lezzetinden bir şey kaybetmese de sert ip gibi, kılçık gibi olan lifleri yüzünden o yemeği yiyemezsiniz. Meyveleri iyice olgunlaşıp kurumaya başlayınca kendiliğinden açılır. İçinde bulunan tepeleri paraşüt gibi tüylerle kaplı tohumlar rüzgarın yardımıyla çevreye uçuşurlar.
İklim uyumu
Ağaç bamyası Araujia sericifera şiddetli yaz sıcaklarına, uzun süre direkt güneşe tam uyumludur. Don olayları çok hafif olan yerlerde/yıllarda kışın yapraklarını dökmez. -5C dereceye kadar olan soğuklarda yaprakları kısmen ya da tamamıyla dökülür. -10C dereceye kadar kış soğuklarına tüm toprak dışı kısımlarını kaybederek dayanır. İlkbaharda köklerden tekrar filizlenir ve birkaç ayda epeyce uzamış olarak çiçeklenmeye başlar. Tüm kıyı kesimlerimizde yetiştirilebilir.
Yetiştirilmesi Bakımı
Ağaç bamyası Araujia sericifera yetiştirmede tam gün güneşli ve yarım gün güneşli yerler, ağaç altı hafif gölge yerler uygundur. Koyu gölge sevmez.
Toprak seçmez. Taşlı çörçöplü verimsiz topraklarda ağaç bamyası daha sakin, daha güzel gelişir. Verimli topraklarda susuz kalmazsa çok fena azgınca gelişip can sıkıcı bir şekilde yeni yeni sürgün dallar uzatır durur. Bir bakıma denebilir ki Ağaç bamyası Araujia sericifera son derece uyumlu, gamsız, neşeli bir bahçe bitkisidir. Ara sıra sulanmaktan başka bir şey istemez.
Balkon ve teraslarda saksıda yetiştirmek isterseniz arazi toprağı + torf toprak yarı yarıya karıştırıp harmanlayın. Bunda güzelce büyür. Gübre istemez. Saksı büyüklüğü en az 25cm x 25cm ebatlarında olmalıdır. Yazın sık sık, serin aylarda toprak üst yüzeyi farkedilir derece kuruduğunda, kışın ise toprak tamamıyla kurudukça sulayın.
Çoğaltılması
Araujia sericifera (ağaç bamyası) tohumları 20C derece civarlarında az sıcak-hafif serin zamanlarda (İstanbul- nisan ikinci yarısı gibi) 2-4 haftada çimlenir. Daha soğuk ve daha sıcak zamanlarda çimlenme gecikebilir veya mümkün olmayabilir.
Çelikle üretim yaz sonunda, aynı yıl gelişip iyice olgunlaşmış dallarından yapılmalıdır.
Problemleri
Aslında ağaç bamyasının kendisi başlı başına bir problemdir. Çok bitlenir. Üzeri bitlerle ve karıncalarla dolar. Buna rağmen canavar gibi her yere sürgünlerini uzatır. Akdeniz bölgesi denize yakın düşük rakım yerlerde sulak bahçelerde çok fena halde istilacı olur. Meyvelerini tohumları çevreye uçuşur hale gelmeden önce imha etmeniz gerekir.
